Ik kijk naar de gekleurde post it’s op hun ruggen. Er staan woorden op. Waaraan denk je bij het woord armoede? Het zijn pijnlijke woorden, maar soms bemoedigend. Het voelt als een last op mijn schouder, zegt iemand. Het zijn maatschappelijk activeringswerkers, mensen die met vrijwilligers en professionals werken, om hen te activeren om zich in te zetten voor een ander. Armoede, uitsluiting, zingeving, ze komen het allemaal tegen.
Ik heb ze net woorden op laten schrijven, zonder erbij te zeggen dat ze die straks op iemand moeten plakken. Ze worden er ongemakkelijk van.
Dat was ook de bedoeling.

Ik maak in mijn werk altijd graag de verbinding met creatieve middelen, en dan vooral drama. Het viel me al snel op hoe beeldend ons werk kan zijn; het gaat over gevoel, gedrag, sociale ontwikkeling, maatschappelijke ontwikkelingen.

Wanneer we bij De Vonk spreken over armoede, gaat dit vooral over hoe mensen armoede ervaren. Dat ervaren, voelen, doe je niet alleen met je hoofd.
Je voelt het in je buik, je gebruikt het in de woorden die je kiest en het kruipt in je houding tegenover jezelf en anderen. Het kan je letterlijk klein maken. Wat is de kracht van woorden: “Jouw moeder heeft de contributie nog niet betaald”. Wat is het effect van vooroordelen: “Mensen die arm zijn kunnen niet met geld omgaan”. Wat doet het met je als je labels opgeplakt krijgt? Hoe is het om dit allemaal te horen zonder je te kunnen verdedigen? Het is alsof je een pak aangemeten krijgt, wat niet goed past, wat hangt en wringt. En je hebt niet eens zelf de stof uit kunnen kiezen.

Schaarste is een begrip wat goed omschrijft wat er met je gebeurt als je ergens een gebrek aan hebt; probeer maar eens aan persoonlijke ontwikkeling te doen wanneer je niet weet of je morgen de huur kunt betalen. Armoede laat zich ook omschrijven als schaarste, een tekort aan geld, maar het is zoveel meer: niet mee kunnen doen aan wat in de maatschappij als vanzelfsprekend wordt ervaren, je minderwaardig voelen, afhankelijk zijn van anderen.

Ook binnen theater is schaarste een begrip waar je veel mee kunt: speel eens een stuk zonder een van je zintuigen of maak een monoloog van 1 minuut. Wanneer je ergens een tekort aan hebt, worden andere dingen belangrijker. Niet mogen praten tijdens een oefening, laat je lichaamstaal en je mimiek spreken. Wanneer je maar 1 minuut hebt om iets te vertellen, moet je een keuze maken welke aspecten je benoemt en welke niet. Net als dat je bij de gemeente een formulier moeten invullen over je inkomen, maar er geen stippellijntje is voor het omschrijven van al die andere factoren die je ervoor zorgen dat je armoede ervaart.

Theater kan een manier zijn om deze gevoelens te ervaren in een veilige omgeving. Het is een nabootsing van een situatie, zodat je kunt leren ermee om te gaan wanneer het zich echt voor zou doen. Theater kan je de vrijheid geven om vooroordelen, ongemakkelijkheden en moeilijke gevoelens te uiten, zonder dat er direct een consequentie aan verbonden is.

Wellicht nog belangrijker is het om zelf eens te ervaren hoe het is om arm te zijn, zodat je de volgende keer die cliënt beter begrijpt. Zodat je het ongemak voelt waarin een kind verkeerd wanneer het zich schaamt. Natuurlijk komt het niet in de buurt van de werkelijkheid waarin mensen moeten leven, maar zo hoop je toch iets aan te raken. Om met een kleine druppel, grote kringen op het water te maken.